Het verhaal wat verteld moet worden...

Fanfare De Eendracht uit Den Ilp treedt tijdens het Wereld Muziek Concours voor het voetlicht met de compositie Ouroboros. De jonge componist Zoran Rosendahl (27) schreef het stuk in opdracht van de fanfare speciaal voor hun deelname in de eerste divisie van het concours. De compositie gaat op vrijdag 22 juli in Kerkrade in première. Hoe kwam de compositie tot stand? En wat is het thema? Hij vertelt er zelf meer over. 

De fanfaremuziek is Zoran niet geheel onbekend. “Ik ben een kind van de blaasmuziek. Samen met mijn broer zat ik tot de middelbare school in een blaasorkest. Daarna ben ik piano gaan spelen. Hierdoor groeide mijn liefde voor de klassieke muziek en mijn interesse in het schrijven van kleine composities. Ik vond dat zo fantastisch dat ik me heb aangemeld voor de compositieopleiding aan het conservatorium.” Hij veranderde tussentijds van compositie- naar directieopleiding, maar hij bleef wel componeren. 

Twijfel 
Door de jaren heen schreef hij al composities voor het Nederlands Blazers Ensemble, Brassband Rijnmond en de fanfare van de marechaussee. Via zijn broer en diens connecties kwam de naam van Zoran als jong talent bij De Eendracht terecht: “Tijdens de eerste kennismaking met de muziekcommissie klikte het meteen. Dirigent Marcel Visser twijfelde aanvankelijk – je hebt bij een jonge, onbekende componist geen zekerheid voor zoiets groots als het Wereld Muziek Concours – maar toen ik het stuk had geschreven, werd het positief ontvangen.” 
Sindsdien werken dirigent en componist nauw samen: “Marcel is een zeer ervaren dirigent die het orkest door en door kent. Net als veel componisten ga ik meestal ‘all over the place’ met mijn ideeën. Marcel heeft mij dan ook vaak gevraagd hoe ik iets bedoel.” 

Inspiratie 
Als inspiratie voor het schrijfproces kreeg hij van de muziekcommissie een woordenwolk mee en een verhaal, gebaseerd op het boek Sapiens. “Al snel was voor mij duidelijk dat het moest gaan over culturen en de invloeden van culturen op elkaar. Associërend kwam ik uit op het thema ‘culturele assimilatie’ – de ene cultuur die de andere overneemt. Zo’n assimilatie kan de goede kant opgaan, maar ook zeer naargeestige trekken hebben, zoals bij de Oeigoeren in China. Hoe meer hun situatie in het nieuws kwam, hoe meer ik wist: hier moet ik iets mee doen, want dit gaat zo ver. Uiteindelijk heb ik ook met een Oeigoerse vluchteling gesproken.” 
 
“In het schrijfproces hebben de muziekcommissie en de dirigent me erg vrijgelaten. Soms krijg ik wel eens verzoeken voor compositieopdrachten, waarbij je verplicht bent om bijvoorbeeld een oud volksliedje te volgen. Maar dat past niet bij mij. Mijn muziek moet ergens over gaan, moet iets bij mensen teweegbrengen.” 
Oeigoeren 
In zijn compositie vertelt Zoran het verhaal van de Oeigoeren. Hij legt uit: “Net als vele componisten maak ik in mijn werk gebruik van kleine componententhema’s – vier motiefjes die allemaal een symbool hebben. Zo heb ik een pentatonisch gegeven met vijf tonen gepakt voor de rust en ontspanning. Verder heb ik een schrijnend akkoord gemaakt met wringende tonen waarbij je als het ware de pijn voelt. Met die twee componenten heb ik het eerste deel geschreven.” 
 
In dat eerste deel beschrijft Zoran het landschap van de Oeigoeren met woestijnen, hooggebergte en hier en daar een oase. Plotseling weerklinkt er een sirene: “De Chinese overheid stelt een provinciale lockdown in en gooit de mensen in kampen. Het is heel intens stuk waarna binnen niet al te lange tijd de ontspanning weer aanbreekt.” 
 
Andere wereld 
Het middendeel bestaat uit drie dansen: “De eerste is een Turks-Oeigoerse dans met allemaal wisselende maatsoorten. Die dans mondt ‘out of the blue’ uit in een EDM-gedeelte: Electronic Dance Music die haaks staat op de rest van het stuk. Met dat deel wil ik het schrijnende contrast laten zien tussen aan de ene kant van het land jonge Oeigoeren die in kampen zitten, en aan de andere kant jonge Chinezen die in de grote steden in clubs staan te dansen.” 
 
“In het dancegedeelte speelt iedereen met dempers en met doeken over het slagwerk, net alsof het geluid van ver komt, passend bij de situatie van de Oeigoeren. Dan opeens gaan alle dempers eruit en kom je in een hiphopgedeelte terecht. Je bent in een compleet andere wereld beland.” Het EDM- en hiphopgedeelte wisselen elkaar af, totdat er een grote oosterse tempelbel weerklinkt: “Het is een verwijzing naar Tibet, waar in eerdere jaren precies hetzelfde gebeurde.”  

Kippenvelmomentje 
In het volgende deel komt de hoofdmelodie naar voren: “Tot dan toe heb ik die vier themacomponentjes als losse stukjes gebruikt, en dan komen ze opeens bij elkaar. Dat is zo’n kippenvelmomentje waarbij je als luisteraar opeens denkt: ‘Ah, zo zit het in elkaar!’.”  
De compositie eindigt in een romantische en tegelijkertijd klagende koraal: “Eerst klinkt het heel harmonieus, daarna wordt het heel wrang en gaat het alle kanten op. Het majeurakkoord doet welhaast vermoeden dat het goed afloopt, totdat er steeds meer schrijnende akkoorden tegenaan schuren. Dan weet je als luisteraar dat de situatie nog lang niet is afgelopen. Het is bijna een schreeuw van wanhoop aan het eind. Het orkest eindigt zo sterk als ze kunnen: helemaal open. Prachtig!” 

Ouroboros 
De compositie kreeg de naam Ouroboros mee: “Ouroboros is een van de oudste symbolen van de mensheid. De slang of draak die in zijn eigen staart bijt, staat voor oneindigheid. En daarin zit ook de link: culturele assimilatie vindt in de hele geschiedenis al plaats en zal altijd bij ons blijven. We worden steeds internationaler. De compositie is een reflectie erop: gaat die assimilatie op een goede of een slechte manier? Aan de toehoorder om dat uit te maken.”  

Repetities 
Sinds januari repeteert De Eendracht met het stuk. Of hij zelf betrokken is bij het repetitieproces? “Ja, veel meer dan ik had gewild, haha! Maar het is ook zo’n leuk project. Ik mag de mensen – het zijn fantastische muzikanten. Om de zoveel tijd ga ik even langs, gewoon omdat ik nieuwsgierig ben. Laatst heb ik zelf ook een eigen repetitie mogen dirigeren, toen de dirigent afwezig was.” 
“Ik ben trots op wat ik tot nu toe heb gehoord. Bij de eerste repetities vroeg ik me wel af of ik het ze niet te moeilijk had gemaakt. Fanfaremuziek is normaal gesproken lekker spelen met veel dubbele instrumenten en bekende harmonieën. Maar juist in het eerste deel zitten allemaal losse lijntjes die als zandverstuivingen door de woestijn worden geblazen. Die lijntjes moeten precies op elkaar inhaken, zodat het één lange lijn wordt. Dat is best een uitdaging. Maar ze wilden iets bijzonders van me, nou dat hebben ze gekregen. Haha.” 

Uitvoering 
Zoran kijkt uit naar de 22e juli. Hij zit dan ook zelf in de Rodahal in Kerkrade. “Jan van der Roost, een van mijn docenten en een van de beroemde blaasmuziekcomponisten ter wereld, zei al tegen me dat ik mijn handen mag dichtknijpen dat mijn compositie op het Wereld Muziek Concours wordt gespeeld. ‘Er is geen beter podium voor je!’ Dat kan ik alleen maar onderstrepen.”  
 
Behalve op 22 juli in Kerkrade speelt fanfare De Eendracht de compositie Ourobos ook tijdens de laatste try-out: zondag 17 juli in Nijland.