Werkelijkheid

Een knijper, een stoel, een pet, ze komen pas tot functionaliteit als je ermee gaat doen waarvoor ze bedoeld zijn. Met een knijper zet je kleding vast aan een draad. Die draad gaat een bepaalde richting uit. Als je de knijper echter een kwartslag draait, gaat die tegen de draad in en functioneert die op dat moment niet meer als knijper. Zo kan er iets nieuws uit ontstaan. Wat? Het is maar net waar iemand mee komt.

'Een stoel is om op te zitten en niet om mee te wippen' zei de meester. 'Als een stoel is om op te zitten, waarom gebruikt u hem dan als opstapje?' Doordat ieder op een andere manier tegendraads was, hadden ze allebei een nieuwe werkelijkheid gecreëerd.

Wie was er zo tegendraads om een pet achterstevoren op te zetten? De functie veranderde van zonwering voor je ogen naar een stoere accessoire. Zo ontstond er een nieuwe werkelijkheid van iets wat al werkelijkheid was.

De werkelijkheid is constant in beweging en is voor iedereen anders. De werkelijkheid laat zich onmogelijk in woorden omschrijven of op een bepaalde manier vorm geven. Wat wel vorm te geven is, is een schijngestalte van de werkelijkheid. De maan is rond. Toch zien we vaak maar een klein stukje van de maan: een schijngestalte.

In de muziek is dat net zo. Neem de noot C. De ene keer krijg je tranen in je ogen van ontroering en een andere keer irriteert de klank. Dat ligt niet aan de noot, maar aan zijn omgeving, hoe die noot gestalte krijgt. Ook is de emotie voor die klank bij iedereen anders waardoor ieder zijn eigen werkelijkheid heeft. Een dirigent interpreteert de componist en dat doet elke dirigent anders. Toch is het hetzelfde muziekstuk. 

Iedere muzikant weet dat de werkelijkheid van een generale repetitie heel anders kan zijn dan die tijdens een concert. Het is maar net hoe de interactie is tussen jou en de muziek, de dirigent, het orkest, de akoestiek enz. Zo ontstaat er voor de toehoorder een werkelijkheid van dat moment. Een andere werkelijkheid kennen ze niet. Docenten en dirigenten die zich vastklampen aan lesmethodes, examens en partituren vinden het lastig om tegendraads te zijn. Hun werkelijkheid zit hen in de weg, waardoor ze alles hebben gekaderd.

Nieuwe ideeën verzinnen is niet zo moeilijk, maar oude ideeën loslaten wel. Als je de werkelijkheid loslaat, kun je je keer op keer laten verwonderen door een nieuwe beleving van de werkelijkheid.

Ivo Kouwenhoven