Anne van den Berg blikt terug op 2023

2023 zit er bijna op. CU Brass blikt met Anne van den Berg, al jaren een van de toonaangevende dirigenten in de HaFaBra sector, terug op een voor hem succesvol en mooi muzikaal jaar.  

Hoe kijk je terug op het afgelopen jaar en wat waren daarin voor jou de hoogtepunten?
Ik heb een heel mooi jaar gehad waarin ik een paar onbetaalbare ervaringen heb kunnen opdoen die op mijn bucketlist stonden, zoals deelname aan het Europees Brassband Kampioenschap met Soli Brass in Malmö. Dit was echt een geweldige ervaring voor zowel de band als mijzelf. Met fanfareorkest De Hoop uit Stellendam zijn we voor het eerst onder mijn leiding naar een wedstrijd gegaan, het Europees Concours in Luxemburg, en dat wonnen we meteen. Wat ik ook echt een hoogtepunt vond, was de summerschool dirigentencursus van Alan Withington met Soli Brass, waar ik zelf de hele week bij ben geweest. Geweldig om te zien hoe zo’n topdirigent qua educatie werkt met jonge dirigenten. Je zag de cursisten vervolgens enorm groeien gedurende die week. Omdat ik zelf als hoofdvakdocent ben aangesteld aan het ArtEZ Conservatorium in Zwolle en per 1 januari ook als hoofdvakdocent ga beginnen aan het Prins Claus Conservatorium in Groningen, was het heel interessant om te zien hoe een dirigent als Alan zoiets aanpakt. Een totaal ander hoogtepunt voor mij dit jaar was mijn zomervakantie. Even relaxen en niets doen, heerlijk! Daarna begonnen natuurlijk de voorbereidingen op de NBK met de waanzinnige werken 'Sand and Stars' en 'Afterlife' voor de kampioens- en eerste divisie. We hebben bij Pro Rege in Heerenveen wel acht vacatures moeten oplossen in de zomerperiode en dan moet je hard werken met z'n allen om de eigen bandsound er weer in te krijgen. Maar dat is heel aardig gelukt met het kampioenschap! Met David Oosterwolde zijn we op concours geweest en ook daar heb ik enorm genoten van de energie en de muzikaliteit van de mensen in de voorbereiding. We hebben echt een mooie prestatie neergezet. Dus je kunt wel zeggen dat het muzikaal een heel fraai jaar was met veel nieuwe muzikale impulsen en ik hoop eigenlijk dat dit in de toekomst zo kan blijven. Nieuwe dingen die op mijn pad blijven komen die energie geven, maar waar ik zelf ook weer veel energie uit kan halen.

Welke ontwikkelingen heb je zelf doorgemaakt als dirigent? Heb je zelf nieuwe inzichten of benaderingen opgedaan?
Je eigen ontwikkeling als dirigent stopt nooit. Elke repetitie of optreden leer je weer bij en word je weer geïnspireerd door je muzikanten. Je komt ook altijd weer nieuwe problemen tegen in partituren, maar natuurlijk ook vereniging breed. Je rugzak wordt steeds verder gevuld. Als jonge dirigent dacht ik ook dat ik alles al wel wist, maar er doen zich steeds weer veranderingen voor. Dit leer je alleen in de praktijk. Wat ik zelf een enorme verrijking heb gevonden is het lesgeven op diverse conservatoria dit jaar en in vorige jaren. Je merkt door het lesgeven dat je zelf nog bewuster wordt van je eigen slagtechniek en van je repetitietaal. Die toevoeging inspireert mij weer en geeft nieuwe inzichten.

Welke reacties van publiek of muzikanten zijn je bijgebleven dit jaar?
Op het Prins Claus Conservatorium gaf ik begin dit jaar een masterclass met Soli Brass aan de HaFaBra-directiestudenten. Mijn opa, Dhr. Henk van Loo sr, was docent aan de MPA in Leeuwarden. Hij heeft veel dirigenten opgeleid in het noorden van Nederland, onder wie Tijmen Botma. Die kwam na de masterclass naar mij toe en vertelde dat hij het zo bijzonder vond en dat het net was of hij mijn opa bezig zag. Dat vond ik een heel mooi compliment. Mijn opa is één van de mooiste mensen die ik heb gekend dus dit deed mij wel wat. Hij zou hier ook heel trots op zijn geweest. Ook de reactie van het publiek na het NBK-optreden van Pro Rege is mij bijgebleven. Je merkte op het podium al dat er iets aan het ontstaan was. Het orkest vertelde echt een verhaal en het werk ging leven. Een groot applaus is er wel vaker, maar je merkte nu echt dat het publiek een heel eerlijke reactie gaf. Er kwamen zelfs mensen emotioneel naar mij toe na het optreden om te vertellen wat het optreden met ze deed. Dat zijn de mooiste complimenten die je als dirigent of als musicus kunt krijgen en dat blijft je zeker bij.

Hoe kijk je aan tegen de huidige educatie van jonge musici?
Na de enorme kaalslag die heeft plaatsgevonden in de cultuursector door het wegbezuinigen van eigenlijk alle muziekscholen, merk je nu wel welke weerslag dit heeft op onze sector. Niet alleen op de amateurmusici, maar ook op de professionele muzikanten. Ik ben daar best kritisch op. Ik weet dat alle docenten die werkzaam zijn in deze sector ongelooflijk hun best doen om goede musici op te leiden voor de HaFaBra-sector. Maar ik zie ook wel een kentering in de hoeveelheid energie die kinderen er zelf in willen stoppen. Dit begint bij de ouders, die ook vaak niet de energie hebben om kinderen voor hun hobby aan het werk te zetten en te stimuleren om er iets voor te doen. Nu lijk ik oud te worden door te zeggen dat het vroeger altijd beter was. Dat is ook niet helemaal zo, want de kwaliteit van de amateurmuzikanten die nu doorkomen is gemiddeld hoger dan vroeger, maar ik heb het gevoel dat tegenwoordig alles maar snel, snel, snel moet. In de sport zie je bijvoorbeeld dat je meteen kunt meespelen in een team en dat is bij blaasmuziek wel even wat anders. Kinderen krijgen vaak ook minder lang les dan vroeger. Soms ben je nu al na 20 minuten klaar. Daarnaast moet het tegenwoordig ook altijd maar ‘leuk’ zijn. Ik snap wel dat het leuk moet zijn, maar als kinderen merken dat ze zich ontwikkelen dan wordt het volgens mij vanzelf leuk. Ook vind ik het heel erg dat er op basisscholen niet meer wordt gezongen. Als ik bijvoorbeeld mijn kinderen wel eens hoor zingen denk ik: “Oeh, dat is wel heel bijzonder.” De voorstelling van een toonhoogte en de klankvoorstelling van een stem is er niet meer. Dat begint volgens mij op de basisschool door veel te zingen met kinderen. Vanuit mijn vakgebied vind ik het ook jammer dat HaFaBra-directie niet meer gekozen kan worden als tweede hoofdvak, als Bachelor-studie. Niet iedereen zal het hier met mij eens zijn, maar ik vind dat een nadeel omdat je als dirigent capabel genoeg moet zijn om uit te kunnen leggen hoe men bepaalde dingen als klank of ademsteun moet verbeteren en hoe je een compositie moet veranderen om bijvoorbeeld de klank of articulatie beter te krijgen. Om dit optimaal te kunnen uitbuiten, is het altijd een pre als je dit als dirigent zelf hebt kunnen ervaren.

Hoe kijk je naar de toekomst van de muzikale sector?
Ik ben daar eerlijk gezegd niet louter positief over. Ik voorzie namelijk behoorlijk donkere wolken voor de hele culturele sector, zeker als je kijkt naar de afgelopen verkiezingsuitslag. Ik vind dat elk kind in Nederland de kans moet krijgen om muziek, theater, toneel, etc. te kunnen beoefenen zonder dat dit onbetaalbaar wordt gemaakt voor ouders. Ik zou het heel erg vinden als dit zou gaan gebeuren, maar daar ziet het wel naar uit. Ik denk dat wat je wegbezuinigt in dit land niet meer terugkomt. En we hebben als sector al veel moeten doormaken. Door de kaalslag zie je nu al dat er veel buitenlandse musici in professionele orkesten in Nederland worden aangenomen en dat is heel jammer. Natuurlijk zijn er ook mensen die wel positief zijn. Hopelijk is het een golfbeweging en zitten we nu in de dip. Ik hoop ook dat de meeste grote podia overeind kunnen blijven, want een land zonder cultuur is gewoon geen land. Laten we oprecht hopen dat de sector nog een mooie impuls mag krijgen.

Wat zijn je plannen en doelen voor 2024 en waar kijk je naar uit?
Naar mijn nieuwe baan aan het conservatorium zie ik enorm uit. Het is echt leuk om kennis over te dragen aan een nieuwe generatie dirigenten. Ik merk aan mijzelf dat ik hier ook aan toe ben. Daarnaast staan er een aantal prachtige concerten op de planning. Met De Hoop gaan we bijvoorbeeld een prachtig dubbelconcert doen samen met het Gelders Fanfare Orkest en spelen we een galaconcert in Noord-Holland. Met Soli Brass gaan we Shaffy & Brass doen in de Kleine Komedie in Amsterdam. En Pro Rege heeft een jubileumjaar vol met bijzondere activiteiten. Eén daarvan is het jubileumconcert in het Concertgebouw in Amsterdam in mei. Daar dirigeren is natuurlijk een droom! We spelen zelfs twee keer in het Concertgebouw in Amsterdam, want Pro Rege is ook gevraagd voor de Top 2000 theatertour (Top 2000 XL) eind volgend jaar waarmee we acht keer het theater ingaan. Naar verwachting gaat ook 2024 dus wederom een mooi en inspirerend jaar worden voor mij.